-Αφιέρωμα από τον Ιούλιο Έβολα, στον ρώσο συμβολιστή ζωγράφο .
Διαλογισμοί επί των κορυφών - εκδόσεις "Λυκώρεια"
O Roerich. Ρώσος στην καταγωγή, είχε µία ζωή γεµάτη δράση. Ταξίδεψε πολύ σε
περιοχές ανέγγιχτες από την εξάπλωση του δυτικού πολιτισµού,διαμένοντας κατά
κύριο λόγο στο Θιβέτ και στη δυτική Μογγολία. Εκεί µελέτησε επίσης τις τοπικές
παραδόσεις, επισκέφτηκε µοναστήρια, διήγαγε κοινή ζωή με ασκητές και lamas
προκειµένου να διεισδύσει εις βάθος στις πεποιθήσεις τους. Από εκείνο το
περιβάλλον, είναι που γέµισε µε µυστήριο και ψυχικές επιρροές, κοντά στα όρια
των αέναων χιονιών, από τα οποία κατά κύριο λόγο εμπνεύστηκε για τα έργα του.
Να θυμηθούμε πάλι, ότι ο Roerich ο οποίος συγκέντρωσε υλικό σχετικά με τις
ινδο θιβετιανές παραδόσεις. έγραψε σχετικά με αυτές, δημοσίευσε άρθρα και
μεταξύ άλλων, σε συνδυασμό με ποιήµατα, έδωσε το ερέθισμα στο έργο, όσο και να
απορούν οι εκτιμητές του τελευταίου νεοκλασικού ύφους, στο αριστούργημα του
Igor Strawinsky, η "Ιεροτελεστία της Ανοιξης". Το οποίο, αντικατοπτρίζει την
ατμόσφαιρα των ιεροτελεστιών και των τελετών των αρχαίων πολιτισμών.
Περιοριζόμενοι στην τέχνη του Roerich, κατά μία άποψη το μεγαλύτερο ενδιαφέρον
παρουσιάζεται στο γεγονός πως δεν αποτελεί απλώς καλλιτεχνική έκφραση. Ως
τεχνική είναι πάντα απλή και γραμμική. Η σύνθεση αυτή όµως, χαρακτηρίζεται από
μία αυθεντική ένωση του φανταστικού και του πραγματικού, του συμβολικού και
του φυσικού. Συνεπώς, δίνεται μία παρουσίαση της φύσης (πρόκειται κατά κύριο
λόγο για φυσικά τοπία) διαποτισμένη με μία παράξενη έννοια εσωτερικότητας και
διαφώτισης. Η τέχνη του Roerich είναι πάνω από όλα μία τέχνη των χιονισμένων
και αραιωμένων υψών, όπου η ευαισθησία και ο αέρας, χάνουν τον αντικειμενικό
τους χαρακτήρα και δίνουν σε κάθε στιγμή τη ζωντανή αίσθηση της διαύγειας και
της σιωπής. Επιπλέον, με σχεδόν πάγιο τρόπο, βλέπουμε να εισάγεται στο τοπίο
του Roerich o μύθος και το σύμβολο: μορφές ασκητών προσηλωμένες σε πνευματικά
Θέματα, φωτιές της μαγείας, σχηματισμοί ειδώλων, εµφανίσεις στοιχείων της
φύσης, αντανακλάσεις αφύσικου φωτός και διαστρεβλώσεις σκιών, καταλήγουν στα
κάδρα, κατά το σκηνικό των Άλπεων.
Μερικές φορές, απεικονίζονται η έρηµη γη, τα σπήλαια, οι κοιλάδες και
πάγοι,για να αποδώσουν τον µοναδικό λόγο της διαφορετικης τάξης και να δοθεί
το κλειδί του συνόλου. Το σηµαντικότερο δεν είναι µόνο η υποκειµενική
δηµιουργία του καλλιτέχνη Roerich, αλλά πρώτα απ' όλα είναι το αρχείο των
εµπειριών και των πιθανών αισθήσεων,που κατά τον δικό τους αντικειµενικό
τρόπο. έχουν χαθεί µέσα στη σύγχρονη δυτική ζωή. Πράγματι,δεν πρόκειται για
φανταστική επικάλυψη, ασύνδετη µε την πραγματικότητα. Αξίζει να αναφερθεί κατά
κύριο λόγο πως, σε ένα ιδιαίτερο περιβάλλον, στο οποίο, µπορεί κάποιος να πέι
ότι, όπως η πραγματικότητα αντλεί από ορισµένες πτυχές τον χαρακτήρα του
μύθου. Ο µύθος προϋποθέτει επίσης τον χαρακτήρα µιας sui generis
πραγματικότητας, η οποία εισάγεται για να αποτελέσει μέρος του τοπίου και της
φύσης. Με κάποιον συνεχή τρόπο ο μύθος εσωτερικεύεται, με µία πρόσθετη
διάσταση. µε µια έννοια, η οποία προκύπτει άµεσα από αυτές ακριβώς τις µορφές,
από αυτά τα σύµβολα, αυτά τα φώτα, που δεν θα γνώριζε ούτε o ίδιος να πει
περισσότερο αν είναι µέσα ή έξω από εμάς, αν είναι φώτα των πραγμάτων ή
διαφώτιση του πνεύματος, ή ακόµα και τα δύο την ίδια στιγµή.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η τέχνη του Roerich που αγνοεί όλα τα τεχνάσµατα της
ζωγραφικής της αφηρηµένης τέχνης, του ιµπρεσιονισμού και του σουρεαλισµού των
τελευταίων ετών, υιοθετώντας παράλληλα, σε βάθος τις εκφραστικές ανάγκες, έχει
την αξία µίας μαρτυρίας γιατί θα πρέπει να σκέφτεται, ότι η κατάσταση του νου
,σύµφωνα µε το κεντρικό τμήμα που γινόταν το σύµβολο και ο µύθος,
αντικαθίσταται από τη βάση µε εκείνη την ίδια, που εµπνέει ολόκληρους
πολιτισµούς και εξαφανισµένες παραδόσεις. Είναι πιθανόν ότι το Θιβέτ υπήρξε
µία από τις λίγες περιοχές στις οποίες χάρη στην εξαιρετική του αποµόνωση,
διατηρήθηκαν οι περιβαλλοντικές, ψυχικές και φυσικές συνθήκες του χθες. Δεν θα
πρέπει να παραβλέπεται ο παράγοντας υψομέτρου. Είναι γνωστό πως σε µεγάλα ύψη
όπου κάποιος είναι απρόσβλητος από τη νόσο του υψοµέτρου και έχει ανοιχτή τη
ψυχή, μπορεί να παρέμβει µία κατάσταση ηµιµέθης, η οποία δεν προκαλεί
μούδιασμα, αλλά µία ανώτερη διαύγεια. Τα πράγματα μιλούν συχνά σε μια γλώσσα
που πριν δεν υποψιαζόμασταν, και οι αισθήσεις σε έναν Ορισµένο βαθμό, γίνονται
άυλες και φωτεινές. Με αυτό το πρότυπο, το Θιβέτ, και ίσως κάποια άλλη περιοχή
ομοίως προφυλαγµένη, θεωρούνταν ως εναποµείναντα τµήματα ενός διαφορετικού
κόσμου, κατηργημένου από μία διαδικασία πύκνωσης και φυσικοποιημένης γενική
παρέµβασης στην ανθρώπινη εμπειρία της πραγµατικότητας.
Κατά κάποιο τρόπο, αυτό που ξεχωρίζει στην ζωγραφική του Roerich δίνει το
κλειδί για το τι θα πρέπει να σχέφτεται κάποιος σχετικά με την πραγματική
έννοια του μύθου και του συµβόλου σε προσύγχρονους πολιτισμούς,
συµπεριλαμβανοµένων των Δυτικών. Από άποψη προελεύσεως, ο μύθος και το σύµβολο
δεν ήταν απλώς δηµιουργήματα της περιπλανώµενης φαντασίας, δεισιδαιµονιών,
ονείρων ή ποιητικές προσθήκες σε µία πραγµατικότητα, όμοια με εκείνη που
γίνεται αντιληπτή από τον καθένα σήµερα, εξίσου άγνωστη και κλειστή, τέτοια
ώστε να επιτρέπεται στο μέγιστο κάποια υποκειµενική λυρική ερμηνεία.
Αντιθέτως, πρόκειται, για µορφές γεννημένες, µε µεγάλη ομοιομορφία
χαρακτήρων χαρακτήρων, από µία ψυχική διαδικασία ανάλογη µε εκείνη που παράγει
τα όνειρα και πιο συγκεκριµένα τις παραισθήσεις (στα όνειρα η φαντασία
µεταβαίνει σε πλαστικές φόρµες και σε σκοτεινές συµβολικές αντιλήψεις), οι
οποίες εξέφραζαν την αίσθηση µιας διαφορετικής όψης της πραγματικότητας, της
φύσης και της ζωής - της δική τους "ψυχικής" πλευράς, εξίσου αντικειµενικής
και καλλιεργηµένης σε σχέση µε τις φυσικές αισθήσεις στην κανονική ζωή. Για το
λόγο αυτό, ο µύθος και το σύµβολο αποτελούσαν, όπως έλεγαν, ένα ουσιώδες
κοµμάτι στον αρχαίο πολιτισμό και στο ύφιστο πνευματικό επίπεδο, ενώνοντας
κάθε μορφή ζωής, σε θεσµούς δικαίου, στο σύστηµα της απαράβατης πειθαρχίας,
των παραδοσιακών γνώσεων και των τυπικών δραστηριοτήτων.
Είναι αυτό που ήδη ο Vico έφερε στην επιφάνεια, μιλώντας για "ηρωικούς
πολιτισµούς", ενώ ο Schelling περιέγραφε την απαραίτητη διαδικασία από την
οποία, προέρχεται η απόδοση του µύθου σε μία άλλη διάσταση της
πραγµατικότητας. Επίσης, υπό ένα συγκεκριµένο πλαίσιο, ο Guénon, o Eliade, και
ο εθνολόγος De Martinom, υπέδειξαν το σφάλμα του όποιος θεωρεί την αρχαϊκή
εμπειρία της πραγματικότητας και της φύσης ταυτόσημη με την τωρινή,κάτι το
οποίο είναι φυσικό αν αναλογιστούμε το κλείσιμο και την ατροφία όλων των
φιλοσοφικών σχολών που υπήρξαν στην πορεία της ιστορίας.
Στην Αµερική, δεν είναι εύκολο να ειπωθεί, το τι θα µπορούσε να αποφέρει η
ενασχόληση με την τέχνη του Roerich και Θα καθίστατο ενδιαφέρον στους ιδίους.
Στην πραγµατικότητα, όλα αυτά που είναι η Αμερική, εκπροσωπούν το ακριβώς
αντίθετο: έναν κόσμο τεχνικό και αποκαρδιωµένο, στον οποίο οι µόνες φυγές
δίνονται από τη µουσική και τους χορούς πρωτόγονης προέλευσης, από το αλκοόλ,
από τη χαύνωση και από την αθλητική μανία δηµιουργώντας έτσι λεπτές και
προβληματικές ισορροπίες.
《...》
Όσοι έχουν βρεθεί στα μεγάλα οροπέδια του Θιβέτ χωρίς να έχουν την
επιθυμία να εξερευνήσουν ή να είναι µέρος μιας οµάδας με συγκεκριµένους
σκοπούς, μπορούν να επιβεβαιώσουν την αίσθηση αυτή, η οποία έρχεται στη ζωή
όταν διαπερνάται η ψυχή της θιβετιανής πνευµατικότητας καθώς, οι µορφές
του πνεύµατος και η παραδοσιακή της µαγεία. O Roerich είναι ο πρώτος δυτικός
(εφόσον µπορούµε να αποκαλέσουµε ένα Ρώσο ως δυτικό), ο οποίος κατάφερε να
αισθανθεί και να βιώσει τα παραπάνω, µέσω της ζωγραφικής νιώθοντας την
ίδια στιγμή πως αυτό που πράττει ξεπερνάει τα όρια της τέχνης και είναι
πέρα από κοινή και προσωπική αισθητική αντίληψη, διότι έχει την τάση να
πραγματοποιείται ως μία αίσθηση της ίδιας της ζωής. Αυτό συμβαίνει διότι τα
έργα του έχουν έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα προς κάτι το υπερβατικό, μέσα
στο ενοποιημένο νόημα αυτού του κόσμου και με αναφορά όχι σε κάτι αφηρημένο
αλλά σε μία πραγματική εμπειρία. Πιστεύω πως κάτι μπορεί να θεωρηθεί
πραγματικά τέχνη μόνο όταν δημιουργείται με μία τέτοια αντίληψη.
Τα Ιμαλάια μας οδήγησαν σε μία υπερβατική αγνότητα, σε μία μη ανθρώπινη
πνοή: "Πολλά μέτρα πάνω από τη θάλασσα αλλά ακόμη περισσότερα πάνω από τον
άνθρωπο", έγραφε ο Νίτσε για τη Sils-Maria. H κορυφή αυτή, όπως και η ψηλότερη
ιταλική κορυφή (θυμάμαι τη νυχτερινή θέα μιας λευκής ερήμου από τη
Capanna Margherita του όρους Rosa), μας ενώνει ξανά µε το φυσικό και
συμπαντικό μας περιβάλλον, το οποίο είναι ίδιο µε αυτό των στοιχειωδών
δυνάμεων της γης. Όπου η δυναμική αγνότητα και η 'ηρεμία που αποτυπώνεται
επάνω στις παγωμένες και λαμπερές κορυφές, δίνουν την αίσθηση ότι είναι οι
απόλυτες και άυλες κορυφές ή ο μαγνητικός ρυθµός στη µεγάλη πλοκή του Συνόλου.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, πρέπει να αντιληφθούμε στα έργα του
Roerich, µία αχτίδα απελευθέρωσης, της πιο αληθινής απελευθέρωσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου